شرح خدمات طراحي فضاي شهري (خيابان)

1- تعيين اهداف – در اين بخش از پروژه اهداف به ترتيب اهداف كلي و جزيي مشخص شده و اولويت‌بندي كيفي و زماني خواهد شد . 

2- تعاريف و ديدگاهها

2-1-ارائه تعريف دقيق از پروژه

2-2-تعريف مفاهيم پايه

2-3- تبيين مباني نظري

2-4- تنظيم و ارائه فرآيند مطالعات و طراحي

3- شناخت

3-1- شناخت عمومي شهر

( اين بخش از مطالعات ترجيحاً از منابع و مطالعات فرادست استخراج و تدوين مي‌شود .)

3-1-1- روند شكل‌گيري شهر

3-1-2- شناخت و معرفي ساختار اصلي شهري

3-1-3- شناخت طبيعي ، اجتماعي و تاريخي شهر

3-1-4- شناخت ميراث معماري و شهرسازي

3-1-5-استخراج بارزه‌هاي ماهوي – هويتي كالبد شهر بم در ادوار مختلف تاريخي (دوره كهن، دوره مياني و دوره معاصر) در سطوح مختلف

3-1-6- مطالعه موارد خاص


3-2- حوزه فراگير

3-2-1- جمع آوري طرح و برنامه هاي فرادست

هدف از انجام اين بخش از مطالعات تعيين جايگاه حوزه فراگير در كليه برنامه هاي طرح جامع و تفصيلي مصوب مي‌باشد .


3-2-2- مطالعات و عملكرد و فعاليت:

- بررسي سلسله مراتب محدوده تقسيمات خدمات شهري در حوزه نفوذ و پيرامون آن

- بررسي چگونگي شكل گيري خدمات شهري در محدوده و ميزان توفيق طرحهاي فرادست

- برداشت اطلاعات تفصيلي كاربري اراضي در محدوده حوزه فراگير

- بررسي وضعيت مالكيت اراضي عمده تاثيرگذار

- برداشت اطلاعات مربوط به تراكم ساختماني و جمعيتي در محدوده حوزه فراگير

- جمع آوري كليه مصوبات موردي درخصوص حوزه فراگير (كميسيون ماده 5 ، طرحهاي ويژه و 000)


3-2-3- مطالعات حمل و نقل

- شناسايي نقش و جايگاه هر يك معابر (معابر ترافيكي، معابر فرهنگي معابر تفرجي تفريحي و 0000)

- جمع آوري مصوبات كميسيون ماده 5 درخصوص شبكه معابر

- برداشت اطلاعات مربوط به مشخصات فيزيكي شبكه معابر (عرض – مصالح ، اختلاف ارتفاعات و .... )

- بررسي وضعيت آمار تردد پياده و سواره در حوزه فراگير

- بررسي نظم سلسله مراتبي دسترسي پياده



3-2-4- بررسي‌هاي مربوط به سازمان كالبدي

- شناخت مزيتها و قابليتهاي طبيعي و مصنوعي شهر

- شناخت و بررسي فرايند تحول و شكل گيري بافت كالبدي

- شناخت و بررسي گونه شناسي و ريخت شناسي (مورفولوژي بافت) در حوزه فراگير

- شناخت و بررسي مشخصات ابنيه (پلاك به پلاك) شامل كيفيت، عمر، طبقات، تاسيسات و 000 و نيز تعداد خانوار ساكن (براساس آمار موجود)

- شناخت و بررسي انتظام پر و خالي بافت و فضاهاي شهري، فضاهاي رها شده، لبه‌ها و فضاهاي باير و نيز باغات

- شناخت و بررسي وضعيت ابنيه ارزشمند، نمادين و نشانه‌هاي شهري


3-2-5- شناخت و بررسي وضعيت سيما و منظر

- شناخت و بررسي وضعيت توپوگرافي و حوزه هاي احتمالي تسلط ارتفاعي

- شناخت و بررسي وضعيت كيفيتهاي بصري و نشانه هاي پيرامون حوزه فراگير (سطح كلان)

- شناخت و بررسي موقعيتهاي دستيابي به مناظر گستره شهر

- شناخت و بررسي وضعيت رويت نشانه هاي واقع در حوزه فراگير

- شناخت و بررسي كيفيتهاي طبيعي و اكولوژيك ( زيست محيطي ) قابل رويت

- شناخت و بررسي موانع بصري


3-2-6- شناخت و بررسي سازمان فضايي و ادراكي

- شناخت و بررسي جايگاه فراگير در سازمان فضايي شهر

- بررسي و شناسايي عناصر و كيفيات سازمان فضايي در حوزه فراگير (نشانه‌ها، لبه ها، دروازه‌ها، محورهاي اصلي، كانونهاي فعاليت، گره ها، نفوذپذيري، تناسبات بصري، خوانايي، سازگاري، معنادار بودن، تداوم، تنوع، تجانس، تاكيد)

- شناخت و بررسي ارتباط و انتظام عناصر سازمان فضايي با يكديگر

- شناخت و بررسي نشانه هاي شاخص و ابنيه ويژه در حوزه فراگير

- دريافت ادراك شهروندان از خوانايي سازمان فضايي خيابان

- شناخت شخصيت و هويت منظري با تكيه بر خطوط، سطوح و حجمها، كف، جداره، سقف، آسمان


3-2-7- شناخت و بررسي اوضاع اجتماعي- اقتصادي

- بررسي تبعات اجتماعي (سرزندگي و رونق 000) ناشي از اقدامات اجرايي در خيابان مورد نظر

- شناخت و بررسي شاخص ها و ويژگيهاي اقتصادي (اقتصاد غالب، فعاليتهاي غالب و چشم اندازهاي توسعه) خيابان

- شناخت و بررسي وضعيت قيمت املاك و سرقفلي

- شناسايي و عوامل اصلي ذينفع و ذي نفوذ در خيابان مورد نظر


3-2-8- شناخت و بررسي وضعيت زيست محيطي

- شناخت و بررسي كاربردي اقليم (تاثيرات جريان هوا، آفتاب، سايه و درجه حرارت بر ساختار كالبدي (شرايط بحراني ناشي از شرايط اقليمي نظير سيل، توفان و 0000)

- شناخت و بررسي وضعيت كيفيتهاي اكولوژيك و زيست محيطي

- شناخت و بررسي وضعيت انواع آلودگي ها ؛ هوا، صوتي و نوري

- شناخت و بررسي وضعيت پايداري اندامهاي طبيعي مانند مسيل‌ها، باغات، قنوات، انهار و 000

- شناخت و بررسي موقعيتهاي ناهنجار بصري ناشي از انباشت زباله و موانع ديد به كيفيتهاي طبيعي و ....


3-2-9- زير ساختها

- شناخت و بررسي وضعيت شبكه تاسيسات زيربنايي

- شناخت و بررسي وضعيت بهره برداري و سيستم هدايت آبهاي سطحي


3-3- حوزه مستقيم مداخله

3-3-3- مطالعات عملكرد و فعاليت

- استخراج كليه طرحهاي مصوب در حوزه مداخله

- شناخت و بررسي وضعيت عملكرد و فعاليت در حوزه مستقيم در طبقه همكف، طبقات و فضاهاي باز عمومي

- شناخت و بررسي وضعيت مالكيت اراضي در حوزه مستقيم (دولتي، عمومي، اوقاف، خصوصي)


3-3-2- مطالعات حمل و نقل و سيويل

- شناخت و بررسي عملكرد گره‌ها و گردشگاهها، با توجه به نقش قالب ترافيكي آن در وضع موجود و گردشهاي اصلي و تمايلات حركتي

- شناخت و بررسي عملكرد طرح هندسي تقاطع ها

- شناخت و برداشت مشخصات فيزيكي شبكه معابر پياده، سواره و دوچرخه واقع در حوزه مستقيم

- شناخت و بررسي وضعيت دسترسي پلاكهاي مجاور خيابان

- شناخت و بررسي وضعيت تردد سواره و پياده در حوزه مستقيم

- شناخت و بررسي وضعيت پاركينگ و ايستگاه اتوبوس و تاكسي

- بررسي جايگاه تردد دوچرخه

- شناخت و بررسي وضعيت حركتهاي عرضي عابر پياده و ميزان پاسخگويي به نياز تردد پياده

- شناخت و بررسي جزء سيستم جمع‌آوري و دفع آبهاي سطحي در حوزه مستقيم و معضلات آن

3-3-3- شناخت سازمان كالبدي در حوزه مستقيم

- شناخت و بررسي وضعيت توپوگرافي

- جمع‌آوري مشخصات توده‌هاي طرفين خيابان از نظر تناسبات ايجاد محصوريتهاي فضايي

- شناخت و بررسي وضعيت پرو خالي ابنيه ، موقعيت استقرار ، حجم توده ، ارتفاعات لبه‌ها و دسترسي در حوزه مستقيم

- شناخت و بررسي اجزاء كالبدي محور ، مشخصات و ويژگيهاي آن در مقياس مطالعات طراحي شهري

- شناخت و بررسي وضعيت و كيفيت فضاهاي عملكردي و فضاهاي رها شده در حوزه مستقيم

3-3-4- شناخت سامانه اجتماعي

- شناخت و بررسي وضعيت اجتماعي محلات همجوار خيابان

- شناسايي زمان استفاده شهروندان از فضاهاي شهري ( روز – شب )

- شناخت و بررسي وضعيت ايمني و فضاهاي بدون دفاع

- شناسايي ميزان تمايلات اجتماعي در استفاده از فضاهاي شهري

3-3-5- شناخت نظم فضايي و اداراكي

- شناخت و بررسي وضعيت نشانه‌هاي قابل رؤيت در حوزه مستقيم خيابان و عناصر و مؤلفه‌هاي فضاي شهري

- دريافت اداراك شهروندان از كيفيتهاي سيما و منظر و كيفيتهاي اكولوژيك فضاي خيابان و جداره‌هاي آن

- دريافت اداراك شهروندان از توان و قابليتهاي بصري و نشانه‌اي خيابان درخصوص جهت‌يابي حركتي

3-3-6- شناخت سيما و منظر

- شناخت و بررسي وضعيت و كيفيت سيماي جداره ، خط آسمان و ساير مؤلفه‌هاي شهري

- شناخت و بررسي وضعيت اكولوژيك پوشش گياهي ، سيماي طبيعي ، حضور آب ، گونه‌هاي گياهي

- كيفيت سيماي زمين و منظرآرايي ، پوشش گياهي در جداره مسير ( پوشش گياهي طبيعي و مصنوع )

- شناخت و بررسي مبلمان شهري مانند ايستگاه اتوبوس ، سطل زباله ، صندلي ، كيوسك تلفن و سرويس بهداشتي و ...

3-3-7- ساختار اكولوژيك

- شناخت عناصر اكولوژيك موثر ( كوه – جنگل – رودخانه و .... )

- شناخت و بررسي وضعيت پوشش گياهي

- شناخت و بررسي حوزه مداخله از نظر تأثيرپذيري از آلودگي‌هاي هوا ، صوتي ، ارتعاشي ، نوري و تبعات متقابل آن بر حوزه‌هاي همجوار

- شناخت و بررسي وضعيت اندام‌هاي ظبيعي ، مسيلها ، نهرها ، قنوات و ....

- شناخت و بررسي وضعيت آبهاي تحت‌الارضي

3-3-8- زير ساختها

- شناخت و بررسي وضعيت روشنايي خيابان و كيفيت نورپردازي در روز و شب

- شناخت و بررسي امكانات آبرساني و آبياري فضاهاي سبز

- شناخت و بررسي تأثير عبور ساير شبكه‌هاي زير بنايي

4- ارزيابي و استنتاج

در اين مرحله از مطالعات وضعيت موجود مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و كليه قابليتها ، ضعفها ، فرصتها و تهديدها مشخص و پالايش خواهد شد و نهايتاً به عنوان پايگاه تدوين اهداف و سياستهاي مداخله مورد استفاده واقع مي‌گردد . مهمترين مطالعات و نتايج در اين بخش به شرح زير است .

- ارزيابي بارزه هاي ماهيتي – هويتي شهر و استخراج احكام كابردي قابل استناد

- معرفي جايگاه و نقش حوزه فراگير در طرح‌ها و برنامه‌هاي فرادست

- ارزيابي و مقايسه نقش و جايگاه فعلي شبكه دسترسي اصلي حوزه فراگير نسبت به كل شبكه دسترسي شهري

- تعيين جايگاه شبكه‌هاي دسترسي اصلي حوزه فراگير از نظر سلسله مراتب و نقش دسترسي

- ارزيابي عملكرد سازمان فضايي عرصه ، وضعيت خوانايي آن و فرصتها و حوزه‌هاي قابل مداخله و بهره‌مند از قابليت استقرار نشانه در جهت كمك به خوانايي آن

- بررسي سازگاري عملكردهاي شكل‌ گرفته و مصوب در حوزه‌ها با نقش و جايگاه مورد انتظار از عرصه

- بررسي وضعيت توزيع خدمات شهري

- بررسي فرصتهاي ايجاد فضاهاي خاص و امكان بهره‌برداري از فضاهاي رها شده جهت ايجاد فعاليتهاي تفريحي ، ورزشي و ...

- ارزيابي و تحليل معضلات حادث از انقطاع بافت و شبكه معابر اصلي و فرعي و دسترسيهاي عرضي پياده

- بررسي امكان تملك و تجميع اراضي همجوار در جهت بهينه‌سازي سازمان كالبدي – عملكردي و نظام دسترسي پيرامون

- بررسي حوزه اراضي قابل توسعه جهت تخصيص به فرصتهاي بهسازي بافت

- بررسي شرايط ارتقاء ايمني راه و مناطق همجوار

- ارزيابي نياز به اصلاح طرح هندسي گره‌ها ، ارتباط دو سويه عابر پياده و ....

- بررسي امكان استفاده از پوسته جهت ارتقاء نحوه دسترسي به پلاكها ، شبكه معابر مناطق همجوار و ارتقاء نظام دسترسي پياده ، دوچرخه

- بررسي و امكانات بهره‌گيري از فضاهاي رها شده در جهت ارتقاء سازمان كالبدي فضاي خيابان مناطق همجوار

5- سياستگذاري

تدوين سياستهاي كلان و عملياتي مداخله ، راهبردهاي برنامه‌اي و طراحي و سياستهاي اجرايي بر اساس تشخيص مسائل ، فرصتها ، قابليتها و محدوديتها در اين بخش صورت مي‌پذيرد .



6- راهكارها و پيشنهادات

اين بخش از خدمات در برگيرنده كليه راه حل‌ها و راهكارهاي دستيابي به اهداف طرح مي‌باشد . محصول اين بخش بصورت سياستهاي اجرايي و طرحهاي مكمل طرح تفصيلي و راهكارهاي طراحي شهري مي‌باشد .

6-1- حوزه فراگير

- ارائه راهكارها و پيشنهادات مربوط به حوزه فراگير در جهت بهينه‌سازي سازمان فضايي اداراكي و سازمان كالبدي درخصوص ارتقاء دسترسي ، انتظام ارتفاعات و خط آسمان ، انطباق محورهاي ديد با مناظر گسترده ، تأكيدهاي نشانه‌اي و بهبود خوانايي ، انسجام محلات و تغييرات مورد نياز عملكرد و فعاليت در اين بخش صورت مي‌پذيرد .

6-2- حوزه مستقيم

- ارائه راهكارها و پيشنهادات مربوط به حوزه مستقيم در جهت اصلاحات مورد نياز در بافت پر و خالي ، فضاهاي شهري ، ارتقاء نظام دسترسي حوزه همجوار

- ارائه راهكارها و پيشنهادات مربوط به ارتقاء شرايط اكولوژيك و پوشش گياهي

- ارائه راهكارها و پيشنهادات مربوط به بهره‌برداري بهينه از قابليتها و مزيت‌هاي كالبدي – عملكردي عرصه عملياتي

- ارائه راهكارها و پيشنهادات مربوط به اصلاح طرح هندسي تقاطع‌ها و گره‌ها

- ارائه راهكارها و پيشنهادات كنترل آلودگي‌هاي بصري

- ارائه راهكارها و پيشنهادات هدايت علائم‌، تابلوها و نشانه‌ها در جهت ارتقاء كيفيت سيماي زمين

- ارائه راهكارها و پيشنهادات هدايت و ارتقاء كيفيت سيما و منظر جداره و خط آسمان و راهبردي ساخت و ساز حوزه‌هاي همجوار خيابان

- ارائه راهكارها و پيشنهادات مربوط به روشنايي خيابان

- ارائه راهكارها و پيشنهادات مربوط به محوطه‌سازي و آرايش سيماي زمين و چگونگي استقرار مبلمان شهري

- ارائه راهكارها و پيشنهادات اصلاح نظام دفع‌ آبهاي سطحي و روشهاي آبياري

7- تحقق‌پذيري و نظام هدايت و راهبردي

7-1- امكان سنجي و بررسي شرايط تحقق‌پذيري با توجه به ابعاد اقتصادي

- بررسي امكانات درآمد زايي از برنامه هاي ارائه شده در طرح و برآورد هزينه‌هاي اجرايي طرح

7-2- اسناد هدايت راهبردي

- تدوين ضوابط هدايت و راهنماي طراحي جهت راهبري بر مبناي راهكارهاي ارائه شده :

- تعيين تكليف حوزه‌هاي استقرار فعاليتها

- ضوابط مربوط به گونه‌شناسي حجم و توده ساختماني

- ضوابط مربوط به ساماندهي ، بهسازي و نوسازي جداره‌ها

- ضوابط مربوط به استفاده‌ از فضاهاي مختلف به صورت چند منظوره

- ضوابط مربوط به هدايت تأثيرات خيابان بر محيط طبيعي و توسعه پايدار

- ضوابط مربوط به طراحي فضاي سبز در سيماي زمين

- ضوابط مربوط به نحوه استفاده از حرايم مسيل‌ها و رودخانه‌ها ، آبراهها ، قنوات و ....

- ضوابط مربوط به احداث تابلوها و علائم

7-3- محصولات فرآيند (ضوابط و اسناد طرح )

- نقشه‌ها در سطح 1 ( حوزه مستقيم ) به مقياس مناسب (1:500) تهيه و شامل خط آسمان ، كدهاي ارتفاعي ، اصلاح‌ طرح هندسي تقاطع‌ها ، پوشش گياهي ، مسيرهاي دسترسي دوچرخه و طراحي سيماي زمين و مبلمان شهري و ... خواهند بود .

- نقشه‌ها در سطح 2 ( حوزه فراگير ) در مقياس ( 1:200) تهيه و شامل طرح اصلاح دسترسي‌ها ، پيشنهادات مربوط به سازمان كالبدي جهت هدايت محورهاي ديد و سازمان سيما جهت اصلاح منظر شهري و حفاظها جهت جلوگيري از تأثيرات سوء آلودگي صوتي و بصري خواهند بود .

مقياس نقشه‌هاي مربوط به تغيير كاربري احتمالي اراضي 1:2000 تهيه شده و قابل ارائه به مراجع تصويب خواهد بود .

- ضوابط مقررات ساخت و ساز در حاشيه خيابان

- ضوابط و مقررات هدايت و راهبري

منبع: روابط عمومي وزارت مسكن و شهر سازي